Yağmur ve bozlıq - bu künde Berlin kimse içün quvançlı degil kibi körüne. Nariman Celâldan başqa iç kimse yoq. Bu, Celâl yazda Rusiye apshanesinden azat etilgen soñ, Meclis başınıñ muavini Almaniya paytahtına birinci ziyaretidir.

Aqşam Bündestagta onı onlarnen adamlar bekleyler: nemse jurnalistleri, siyasetçiler ve faalciler, ukrain diasporası vekilleri ve diplomatlar. Qara kölmek ve kurtka kiyip, boysundırılğan tebessümnen Nariman Celâl vestibülge kire. Onı Ukrainanıñ Almaniyadaki elçisi Aleksey Makeyev ve qırımlınen körüşüvniñ teşebbüsinen teşkil etilgen Almaniya fırqasınıñ deputatları qarşılaylar. Olarnıñ arasında «Serbest demokratik firqa»nıñ belli şahslarından biri Ülrih Lehte de bar. İşte, bir qaç ay evelsi öz arqadaşlarını Ukrainağa Rusiyege qarşı qullanmaq içün silâ bermege çağırğan Lehte edi – ve tek tecavuzcı memleketten degil de, koalitsiyadaki arqadaşlarından da nefretniñ bir qısmını aldı.

İşğal etilgen Qırımda söz ve matbuat serbestligine zulum – körüşüvniñ merkeziy mevzusıdır. Celâlnıñ artında tek üç yıllıq rus esirligi degil de, çoq yıllıq jurnalistlik tecribesi de bar - demek, bu mevzu boyunca ondan yahşı nutuq tapıp olamazsıñ. Onıñ yanında Viktoriya Savçuk - tedbirniñ esas teşkilâtçısı, çoqtan berli Almaniyada qırımtatarlarnıñ qoruyıcısı.

«Menim arzum yerine keldi. Nariman serbest ve o mında!», - dep, Viktoriya mında bulunğan er kesnen emotsional şekilde paylaştı.

Narimannıñ özü sade ikâyelerden başlay, olarğa atta almanlar inanmağa qıyın ola. Ukrain timsalleri ve yırları içün apske alınuvlar, işğalcilerden qorqqan yarımada sakinleriniñ suküneti aqqında (bu sadıqlıq olaraq teşviq etile), terrorizmde uydurılğan qabaatlavlar ve mabüslerni elektrik tokunen deşetli azaplavlar aqqında.

«Tagespost»nıñ jurnalisti repressiya statistikası aqqında sualnen mikrofonğa elini uzata. Celâl cevap bere:

«Uquqqorçalayıcı teşkilâtlarnıñ malümatına köre, tek biz bilgenlerimiz – episi olıp Qırımdan kelgen 218 mabüs, olarnıñ arasında 132 mabüs – qırımtatarlar, yani tamır halqnıñ vekilleri, yarıdan ziyadesi!»

Soñra siyasetçi başqa raqamlar ketire:

«2022 senesinden soñ Rusiyeniñ seferberligi ve repressiyaları sebebinden cemi olaraq 20-25 biñ ukrain vatandaşları Qırımnı terk ettiler, olardan tahminen 10-15 biñi qırımtatarlardır... Qırımda normal 2019 senesi yapıp olacaq şeylerimizni bizge iç kimse qarşılamaycaq vaziyet: - birinciden keçip işğal, soñra ise büyük cenk vastasınen».

Repressiyalar aqqındaki bütün facialı ikâyelerden soñ, endi añılğan serbest demokratlardan parlamentariy Ülrih Lehte Avropa havfsızlığı kibi, ondan da az mürekkep olmağan mevzunı kötere. Onıñ fikrince, uzun müddetli perspektivada Almaniya bütün Avropanı qorçalamaq kerek – ve Qırımnen beraber. Deputat öz pozitsiyasını böyle añlata: biz Ukrainanıñ dünyadaki üçünci yader potentsialından vazgeçmege mecbur ettik, soñra Qırımnı birinci yerge qoymadıq, soñra bizge Büyük cenk keldi ve şimdi Rusiye bütün Avropanı qorquza.

Celâl köterip: «Bizge daa yardım kerek - ve vaqtında yardım. Eger Putin muvafaqiyet qazansa, halqara vaziyet bütünley başqa olacaq: Qıtay Tayvan ögünde silâlarını tırtırata, Kosovo ve Gruziyada vaziyet ağırlaşa ve ilâhre."

— Qolay yollarnı qıdırma, adaletli yollarnı qıdır! - dep yekünley Meclis azası

Mikrofonğa Qırımnıñ belli türkşınası ve tedqiqatçısı Miste Hotopp-Rike yaqınlaşa. Celâlnen olar yahşı dostlar: olar 20 yıl evelsi Bağçasarayda tanış olğanlar, anda nemse uzaq komandirovkada edi. Al-azırda o, qırımlılarnıñ siyasiy organlarınen: qırımtatar halqınıñ Meclis ve Qurultaynen bağlı olğan vaziyetnen meraqlana. Nariman Celâl vaziyetniñ mürekkepligini tanıy ve Meclisniñ parçalanğan devlette çalışqanını ayta. Zaten, onıñ aytqanına köre, Ukrainanıñ serbest territoriyasında Meclisniñ tek 6 azası çalışa. Qalğanları ise Qırımda, olarğa soñ derece qıyın, çünki Meclis Rusiyede ekstremist teşkilât olaraq tanıla. Şu sebepten Qırım parlamentiniñ, Qurultaynıñ, yañıdan saylanması deyerlik mümkün degil. Ve şunıñ içün de tamır halqlarğa siyasetnen oğraşmaq sadece yasaq etile.

«Qırımdaki qırımtatarlarnıñ siyasiy ve faal energiyası medeniy meydanğa keçe. Ve mında biz çoq ceetten qazanç alamız», - qayd ete Celâl.

Meclis reis muavini ve Ukraina ükümeti tarafından qabul etildi. Zaten, Meclisniñ tanıluvı hususında qaidelerge Vezirler Kabineti imza qoymağanı çoqtan berli. Böyleliknen, Celal ükümet Ukrainanıñ «Tamır halqlar aqqında» qanunını ömürge keçirmey, dey.

«Ne içündir, Ukrainada bazı adamlar daa Meclis meselesi yerli bir şey olğanına işanalar, amma biz qırımtatarlarnıñ pozitsiyası tek Ukrainanı quvetleştirecegini kösteremiz», — dey Celal.

Artıq körüşüvden soñ СEMAAT mühbirleri Nariman-ağanen şahsen – resmiy olmağan müitte, qırımtatar diasporasınıñ diger vekillerinen beraber qonuşmağa imkân doğurdılar. Bündestag yanındaki italyan restoranı aqşamlıq aşqa tenqidiy şekilde saylandı. Lâkin mında bizni sürpriz bekley edi. Bizge müessiseniñ qapusını közlükli, yüzü maña tanış kibi körüngen boz saçlı adam açtı. Bu, alman siyasetinde Ukrainanıñ eñ ğayretli tarafdarlarından biri, HDS/HSS-ten Bündestag azası Roderih Kizevetter olğanı belli oldı. İşte, o, kantsler Şöltsni ukrainlerge, şu cümleden «Buğa»ğa maksimal arbiy yardım etmege çağırdı. Onıñ fraktsiya arqadaşı Fridrih Merze eñ ihtimallı nevbetteki Almaniya ükümeti başı dep adlandırıla. Kizevetter Celâlnı işten çıqarılğanı ile hayırladı. Qırımtatar ve alman siyasetçileri dostca alâqalar almaştı ve yaqın vaqıtta körüşmek aqqında keliştiler.

Artıq bu yerde, restoranda men Celâlğa şimdi bütün qırımtatarlarnı şaşırğan sualni bermege nail oldım: nege azırlanmaq kerekmiz, eger Qırım çoq yıllar devamında Rusiyeniñ qoluna qaldırılacaq olsa?

Yorğun, lâkin muvazeneli siyasetçi cevap berdi:

"Soñki bir qaç onyıllıqta qırımtatarlarnıñ vazifeleri deñişmedi... Biz çeşit şaraitlerde, şu cümleden işğal devrinde de özümizni nasıl etip saqlap qalmaq içün qayğırmaq kerekmiz..."

«Milliy areketimiz qorçalağan ve qorçalağan degerliklerni ve printsiplerni unutmañ – em Gasprinskiyniñ devrinde, em de Çelebicihannıñ devrinde, em de sürgünlikten soñ... Bizim içün bir şey deñişmedi, ve biz bütün ... ağır şaraitler».

‍

‍

‍

‍