Ruslaşmanıñ işaretleri

Poyezdğa oturdum ya da Trenge mindim?

Osman Paşayev

Osman Paşayev

Опубліковано

6.4.24

Ruslaşmanıñ işaretleri

kollaj: Web Screenshot

Ruslaşmanıñ belgilerinden biri Qırımtatarca laf etip yazmağa tırışqanlarnıñ doz-doğru rus mantığınıñ qullanmalarıdır. Misallerden biri sıqça naqliyat ve yolculuqnen bağlı suhbetlerimiz:

"Poyezdğa oturdum", "maşnağa oturdum" kibi ibarelerni eşitemiz.

Bu misalde poyezd (tren), maşna (araba) sözlerinden bahıs etmiyim. Mesele fiilerniñ yañlış qullanılmasıdır.

Ne yazıq ki internette Ana tilimizde edebiy menbalar az, ispatlamaq içün çoq misal ketiralmam. Lâkin "atqa mindim", "devege mindim" ve "qayıqqa mindim" kibi ibarelerni taparsınız.

Trenge mineler, arabağa da mineler. Elbette araba, uçaq yada trenniñ içindeki qoltuqlarğa oturalar. Bir başqa ispatı tilşınaslıqta er anlamnıñ zıt anlamı (antonim) olmasıdır. Siz "arabağa otursanız" qarşılığı "arabadan turasız mı" yoqsa?

Lâkin biz "arabadan çıqtım" dep qullanamız.

Doğrusı "arabağa mindim" ve "arabadan endim". Uçaq kökten ene, yolcu da uçaqtan ene.

Ne yazıq ki endim fiilni artıq sadece eski bir türkümüzde eşitmek mümkün: "dağdan da endi bir qozu". Bir de balalığımda evde gaz ocaqları qullanılğanda sıqça büyükanamdan "ateşni endir" ibaresini eşitip qazan tübündeki ateşni azaltılmasını köre edim.

İlgili Makaleler