Qurannıñ tercimesinde er vaqıt yañı izaatlar içün yer bar, Muqaddes Kitap bugün de ögrenilmek ve tercime etilmek kerek olğan sır menbası olaraq qalmaqta

Gazeta "Qırım"

Gazeta "Qırım"

Gönderildi

Qurannıñ tercimesinde er vaqıt yañı izaatlar içün yer bar, Muqaddes Kitap bugün de ögrenilmek ve tercime etilmek kerek olğan sır menbası olaraq qalmaqta

Men «Qırım» gazetasınıñ bir qaç sanlarında Quran-ı Kerimniñ tercimeleri aqqında malümat oquğan edim ve fikir bildirmek istedim. Belki, menim yazğanlarım evel yazılğanlarğa ilâve olur.

Evel basılğan maqalelerden körüngeni kibi, Quran-ı Kerim endirilgen soñ, oña meraq yüksek oldı. Onıñ bütün dünyağa darqaluvı ve İslâmğa araplardan ğayrı başqa halqlarnıñ da celp etilmesi onı bütün dünya dini yaptı, em de bu halqlar tarafından dinni doğru añlavı oldı. Onıñ içün Qurannı tercime ettiler.
Qurannı tercime etmek mümkün degil, degen delil er vaqıt çıqa. Bu argument neden ibaret? Quran-ı Kerim tek asıl tilinde Muqaddes Kitap sayıla. Atta şeriat qararları tercimelerge esaslanmay. Amma Quran ayetleri añlatıla ve tefsir etile.
Qurannı Kerimni tercime etmekniñ dört usulı bellidir;
1. Doğrudan-doğru tercimeler. Bu yerde tercime etilgen cümle ve ibarelerniñ sözme-söz ifadelenmesinde mevcut ve tercime etilgen tilniñ qurulışı ve hususiyetleri közde tutulmay.
Manalarnıñ tercimesi. Böyle tercimelerde tilniñ qurulışı ve hususiyetleri közde tutula. Metinde tarif berile.
3.Tefsir. Metinniñ tarifinen beraber bu metinde ne közde tutulğanı añlatıla, añlatıla, fikirler biri-birine bağlana.
4. Şiir tercimesi. Belli olğanı kibi, Qurannıñ qurulışı qafiye ve, qısmen, qafiye ile ayırıla.
Onıñ içün olar Muqaddes Kitapnı maqamnen oquylar. Ekimlerniñ aytqanlarına köre, Quran ayetlerini oquğan ve diñlegenlerniñ nabızı tezce ve eyforiya alı ola.
Elbette, bu tercimeniñ eñ qıyın çeşitidir. Çünki maqsat – metinniñ tek manasını degil de, onıñ qurulışını ve vezinini de köstermektir. Onıñ içün tercimannıñ şiiriyet qabiliyeti olmaq kerek.

Keçken maqalelerde qayd etilgeni kibi, bazı tercimanlar arap tilini ögrenmek içün özlerini çekiştirmeyip, tercimeden tercime ettiler. Ve, elbette, böyle tercime oquyıcını aqiqiy metinden daa ziyade uzaqlaştıra. Çünki tercime ne qadar doğru olsa da, bazı sözlerniñ manasını başqa tilde aks etmek qıyındır. Tercimeden tercime bu mananı daa ziyade deñiştire bile.
Onıñ içün tek asıl, yazma tilden tercime etmek doğrudır. Lâkin mında da büyük ustalıq kerek. Terciman tek ana tilini degil de, arap tilini de bilmek kerek. Bunıñ içün o Arabistanda yaşamaq, til saiplerinen kündelik qonuşmaq, tilniñ inceliklerinen, halq ağız yaratıcılığınen, frazeologiyalarnen tanış olmaq kerek.
Qurannıñ eski arap tilinde yazılğanı da bu yerde bayağı qıyınlıqlar doğura. Til – canlı bir şey. Bazı sözler öz manalarını o qadar deñiştire bileler ki, asıl manasına bile yaqınlaşmaylar.
Ya da onıñ manaları çoqlaşsa, aynı söz çeşit türlü cümlelerde (köntekstte) biraz başqa manada qullanıla. Polisemiya (bir qaç mana) adisesi peyda ola. Terciman bularnıñ episini köz ögüne almalı.

Böyleliknen, Quran tercimesinde mürekkep allar aqqında yazğan Mürsel Etem ve İnayetulla Asimov çoqmanalılıq adisesinen bağlı böyle misaller ketireler.
Qurandan evelki devirlerdeki «salat» sözüniñ manasını «dua» dep tercime etmek mümkün edi. Bu mana Quranda buluna. Lâkin bayağı soñ zamanlarda onıñ manası «dua» ve «dua» olaraq añlatılıp başlandı. Bilgenimiz kibi «Salat-i Tüncina» duası şimdi «Eyilik duası» dep tercime etile.
«Zekât» sözü tam manasınen «osmek» demektir. Bu mana Quran ayetlerinde qullanıla. Zemaneviy din yolbaşçıları onı terminologik manada qullanalar.
Şimdi bu söz İslâm dininiñ farzlarından biri olaraq añıla ve öz malından ve qazançlarından paranı sadaqağa ayırmaq manasını añlata. Yani bu sözniñ manası «bergi», «tölev» manasına daa yaqın kele.
Tercimanlarnıñ çoqusı, Quran-ı Kerimni tercime etmekniñ eñ müim şartı köntekstke diqqat etmek olğanını qayd eteler. Tek o vaqıt arapça çoqmanalılıq şaraitinde sözniñ manasını doğru añlamaq mümkün.
Demek, tilşınaslar Muqaddes Kitapnı tercime etseler, doğru olur. Lâkin mında daa bir tafsilât bar. Eger bu insanlarda diniy bilgiler, din ve til tarihından bilgiler olmasa, tercimelerniñ çoq manaları qaçırıla bile.

Quranda bazı sureler arap ariflerinen başlana. Meselâ, Baqara, Al-i İmran, Ankebud, Rum, Luqman ve Secde suresiniñ birinci ayetleri «Elif, Lâm, Mim»dir, Araf suresi «Alif, Lâm, Mim, Sad Lâm»dır. , Ra., Meryem Sure - «Qaf, Ha, Ya, Ayr, Sad». Ta-ha suresine «Ta, ha», Şura ve Qasas suresine «Ta, Sin, Mim»., Neml suresine «Ta, Sin», Yasin suresine «Ya , Sin», Sad suresi ise «Sad» dep adlandırıla., Mümin, Fussilet, Zufhur, Duhan, Casiye, Ahqaf sureleri – «Ha, Mim», Şura suresi – «Ha, Mim, Ayn, Sin, Qaf.», Qaf suresi – «Qaf.», Kâlam suresi – «Nun». ariflerniñ başı tercime etilgen variantta da aynı şekilde berile.
Bu arifler beraber yazılğan, amma ayrı sözler olıp oqulalar.
Bazı din alimleri padişanıñ aytqanına köre, bu ariflerde Allanıñ çizgileri aks oluna. Bazı adamlar bu arifler arap elifbesiniñ yarısı, yani 28 ariften 14 arif olğanını qayd etip, olardan cümleler tizmege tırışalar.
Meselâ: «Aliniñ yolu aqiqattır, biz onıñ izinden ketemiz». Bazı adamlar Ali yerine Ümerni qoyalar ve ilâhre. Bu ariflerniñ ayrı beyitlermi, ya da beyitlerniñ qısımlarımı, degen sualde de tartışmalar bar.
Bazıda cümlelerde adlar qısqartıla. Meselâ, «Quran» yerine «o» sözü qullanıla. Bazı surelerge «Ey, Peyğamber!» hitapnen başlana, bazı allarda bu hitap olmasa da, tercimanlar tarafından qoşula ve qavuslar içinde saqlana.
Tercimanlar çoq vaqıt qavuslar içinde añlatmalar qoşalar. Bu izaatlarnı er bir terciman öz bilgisine köre qoşa ya da qoşmay bile. Yani Quran bugün de ögrenilecek bir sır menbası olaraq qalmaqta. Ve er sefer yañı añlatmalarğa yer tapıla.

Körgenimiz kibi, asırlar devamında Quran-ı Kerimni tercime etken tercimanlar evelki tercimelerinen qanaatlenmeyip, daa güzel, daa doğru ve daa mükemmel bir tercime yapmaq maqsadını qoyğanlar.
Yani Quran-ı Kerimni tekrar-tekrar tercime etmekniñ sebeplerinden biri de, manasını daa teren añlatmaqta, güzelligini köstermekte, oquyıcını Muqaddes Kitapnıñ sırlarına mümkün olğanı qadar yaqınlaştırmaqtadır.
Dünyada, soñki malümatlarğa köre, 164 ???? Qurannıñ tercimesi bar. Olardan ekisi qırımtatar tiline tercime etildi.
Bu işni ilki boynuna nam qazanğan yazıcı, edebiyatşınas, şair Riza Fazıl aldı. 1991-1994 seneleri çıqtı. Riza ağanıñ icadınıñ neticeleri «Yıldız» mecmuasında basıldı. 1998 senesi olar ayrı kitap olıp çıqtılar.
Daa bir tercimesi 2004 senesi o devirde Qırımda çalışqan türk ruhaniy Said Dizen ve belli yazıcı, edebiyatşınas, publitsist Zakir Qurnezir tarafından neşir etildi.
İnanamız ki, bu saada iş devam etecegine ve aramızdan yüksek tasil alğan din ocaları ve tilşınaslar peyda olacağına ve biz Qurannıñ ana tilimizge daa yañı, daa mükemmel, açıq ve añlayışlı tercimesini körecekmiz.


N. Balaban.

İlgili Makaleler