Maneviyatımızğa, keçmişimizge, adımız-şanımızğa toqtamay toqunğanlarını, suiqast yapqanlarını nice yıllardan berli köremiz. Ögüni almağa çaremiz yoq. Amma susıp oturmağa da mümkün degil.

O, 1944 senesinden soñ tutaşıp, Vatanımıznıñ keçmişini, halqımıznıñ ondaki emiyeti ve yeri misilsiz yalanlar ateşine qaplağan tarihiy-siyasiy sersemlikler soñki vaqıtta ep canlanmaqtalar. Böyle iddiamızğa ne esas olğanını baqayıq.

Tahminen, eki afta evel Qırım Federal universitetinde "Vizantiyskiy klub" adını taşığan teşkilâtnıñ nevbetteki toplaşuvı ötkerildi. Mevzu: «Византийское и античное наследие Крыма как основа формирования цивилизационной идентичности России», dep ilân etildi. Söz sırası, 18-oktâbrde çıqqan ve 1-2-nci saifeleri bu toplaşuvğa bağışlanğan "Krımskiye izvestiya" parlament gazetiniñ* sanı da böyle baş serlevanen çıqa, amma, ne içündir, tırnaqsız – dersiñ, muarriyet bu "ğayeni" özü pişirdi. Tedbir aqqındaki esabatta müellif onı çoq açıqlamay ve, tabiiy ki, añlatmay. Tek nufuzlı, statuslı iştirakçileriniñ bazı ayrı fikirleri ve qaydlarını tekrarlay.

Tamam olar, anda toplanğanlar, bizge bu, serlevağa mıhlanıp asılğan yañı ğayeniñ eski sunniyligini, evelki tecavuzlığını, nadinskiy-sagatovskiy-perventsevler malzemeleriniñ çürüp bitmegenini ve çamaşırdan çıqqan taze bayraq sıfatında köstermekteler. Em de: yarımadanı onıñ asıl, doğmuş halqından maneviy-ruhiy ceetten ayırmaq, soñki aqlar ufaqlarını çekip almaq, tarihiy adaletni tamamile bozıp, bütünley öz menfaatına işlettirmek ve, neticede, ülkeni "saipleştirmek" kibi ters niyetlerini açıqlay.

Tedbirge çağırılğan ve qurucı adetlerini, maneviy saada, dersiñ bir kürek, işlettirgen Qırım parlamentiniñ başı, doğma Moldaviyalı V. Konstantinov, cümleden, böyle raatsızlıqnı bildirdi: «Мы живём в интересное время эпохальных перемен, и очень большой вопрос стоит перед нашей страной, всей русской цивилизацией и Русским миром: куда нам дальше двигаться, что делать с зависимостью от Запада? Мы говорим о Византии и её влиянии на нашу страну, а что делать с нашей новейшей историей: Советским Союзом и его итогами? В нашем обществе так и не найден консенсус по этой части. Единого решения нет по поводу того, что нам делать с развалом Российской империи, что также стало большой трагедией для нашего народа».

Yedi kere "naşa", "nam" zamirini işletip, bütün çoq milletli memleketini degil, öz "mir"ini qayğıra, oña daa yer qıdıra. 107, 33 yıl evelsi olıp keçken vaqialarnıñ aqibeti, neticelerini qayğıra. Dersiñ, olarnıñ teşebbüsçi-teşkilâtçıları özlerinden degil de, çetten qarışqan küçler. Sanki olar birevniñ tesiri, iradesi ve areketi sayesinde oldılar.

"Vizantiyskiy klub" öz faaliyetini 2015 senesi başlağan. Onıñ meraq alanı biraz tarihnen bağlanıp, esasen bugünki siyaset yönelişlerinen qarıştı.

Bizant keçmişi – er ceetten bütünley Türkiyeniñ ihtiyarında. Çetten barıp oña dalmaq, o topraqlarını, eki (Çanaq-Qale ve İstanbul, yani Dardanell ve Bosfor) boğaznı nezaret astına almaq, Moskvanı üçünci Roma etmek – bir qaç asır evelsi belgilenmege başlanğan eski, belli ve tosat-tosat canlandırılğan maqsattır. O maqsatqa yetmekniñ esas basamağı – tabiiy, Qırımdır. Oña, sadece, basmaq, kirmek yeterli degil edi. XVIII asırnıñ soñunda mında ealiniñ 94-96% teşkil etken asıl halqnı deñiştirmek kerek edi. Bu ceryan yavaş ketkenini körip, mana uydırdılar ve cümle qırımlarnı sürgün ettiler.

Bizant maneviyatına saiplik davacılığı özü-özünden Qırımğa olğan aqnı qaplap ala. Klubnıñ yolbaşçısı, akademik S. Karpov bir qaç tarihiy sımalarnıñ adlarını – Andrey Pervozvannıy, Kliment Rimskiy, Kiririll ve Mefodiy, Vladimir knâzi – ketirip, olarnı Hersones ve Qırımnen nafile bağlamay. Mezkür meselege kelgende, bir taraftan, bu – büyüktirler, ebet – şahıslarnı yipke çevirip, körüne ki, tek Qırımnı degil, şimdiki Türkiyede bulunğan maneviy mirasnı özlerine bağlamaq peşindeler. Onı andakiler tüşünsinler.

Diger ve bivasta milletimiznen bağlı – meselemi, sualgemi – addiy ve aydın cevap: qadimiy antikmi, erte ve keç orta asırlarmı, yañı devirmi – etnik qabileler, halqlarnıñ cümlesi qırımlarğa siñdi, olarnı yaratılmasına sebep ve netice oldı.

Aynı, dinge kelgende de: Qırımda biñ yıllar evelsi yaşağan putperestler, Tañrığa tabi olğanlar, özara añlaşıp olamağan ve çeşit hristian yönelişlerinden (misalçün, ikonacılar ve ikona küreşçiler) ketken insanlar ve daa çoq diger dinler kütücilerniñ nesilleri – qırımlardır. Mına bu yerde ve bu vaziyette de "tatar" tarihiy politnonimi ve zemaneviy etnonimi – işte, anavı küçlernen, dersiñ, birleşip, olarnıñ degirmenine suv tökmekte. Yani, çoq biñ yıllıq mirasımıznı çekip almasına çalışa ve böyle ters maqsatqa yetmelerine tırışa.

Amma tüşüncelerimizni başqa sözlernen yekünleyik. Er bir halq öz maneviy-ruhiy varisligini, milliy qıymetliklerini – öz tarihiy toprağı sıñırında qıdıra, tapa, qorçalay, işlete, menfaatına köre qullana. Diger halqlarnıñ yeri-topraqlarına nazar taşlamaq, istek areketlerinen qullanmaq, anda bir şeyler qıdırmaq – öz doğmuş keçmişini aşalamaqtır.

tırnaq – mında: кавычки
ufaqlar – mında: крошки
zamir – местоимение
davacı –  претензионщик
putperest – язычник, огнепоклонник